2025-ci ilin aprel ayında Böyük Britaniya hökuməti ölkənin son böyük polad istehsalçısı olan British Steel şirkətini Çinli sahiblərindən geri alaraq tarixə düşdü. Jingye Group tərəfindən idarə olunan şirkət, Scunthorpe zavodundakı iki yüksək temperaturlu sobanı bağlamaqla hədələyirdi.
Səbəb olaraq zavodun gündə təxminən 700 min funt sterlinq zərər etməsi və hökumətin aşağı karbonlu istehsala keçid üçün təqdim etdiyi 500 milyon funt sterlinq dəyərindəki stimullaşdırma paketinin kifayət etməməsi göstərilirdi.
Lakin polad məhsulları müdafiə sənayesindən tutmuş infrastruktur layihələrinə qədər strateji əhəmiyyətə malik istehsal resursu olduğundan, bu hədələr iqtisadi sabitliyi və milli təhlükəsizliyi təhdid altına alırdı.
Krizə sürətli müdaxilə edən Böyük Britaniya hökuməti məsələyə nə qədər ciddi yanaşdığını göstərdi. Baş nazir Keir Starmer, Pasxa bayramı tətilini yarıda kəsərək parlamenti fövqəladə iclasa topladı.
Hazırlanan qanun layihəsi Biznes naziri Jonathan Reynolds-a şirkətin idarəsini üzərinə götürmək, işçilərin maaşlarını təminat altına almaq və zavod üçün zəruri xammalın tədarükünü təmin etmək səlahiyyəti verdi.
Kral III Charles-ın təsdiqi ilə qanun qüvvəyə mindi və zavod dövlətin idarəsinə keçdi.
Bu fövqəladə müdaxilənin arxasında iki əsas və olduqca kritik səbəb dayanırdı:
🔹 İqtisadi Təsir:
Scunthorpe zavodu birbaşa 2.700 işçiyə gəlir mənbəyi olmaqla yanaşı, dolayı yolla minlərlə insanın dolanışığına dəstək verirdi. Zavodun bağlanması yerli iqtisadiyyatda ciddi çökməyə səbəb ola bilərdi.
🔹 Milli Təhlükəsizlik:
Polad istehsalının itirilməsi Böyük Britaniyanı idxaldan asılı vəziyyətə salaraq müdafiə infrastrukturunu riskə ata bilərdi.
British Steel hadisəsi, xarici sərmayənin milli maraqlarla necə ziddiyyət təşkil edə biləcəyini çox aydın şəkildə ortaya qoydu.
Buna qarşılıq olaraq, yerli sərmayə belə həssas məqamlarda iqtisadiyyatı və milli təhlükəsizliyi qorumaq baxımından daha sabit və etibarlı əsas təmin edir.
İzmir İqtisadiyyat Konqresi: Yerli Sərmayəyə Tarixi Bir Baxış
İngiltərədə baş verən bu hadisə, 1923-cü ildə Mustafa Kamal Atatürk tərəfindən təşkil edilən İzmir İqtisadiyyat Konqresini xatırladır. Qurtuluş müharibəsinin dağıntılarından sonra iqtisadi müstəqilliyin yenidən qurulması və xarici asılılığın azaldılması məqsədilə bu konqres keçirildi.
17 fevral – 4 mart 1923-cü il tarixləri arasında keçirilən bu tarixi tədbirdə 1.100-dən çox nümayəndə – kənd təsərrüfatı, ticarət, sənətkar və işçi təmsilçiləri bir araya gəldi.
Atatürk, “İqtisadiyyat bir millətin taleyini müəyyən edir” sözləri ilə yerli sənayenin və sərmayənin əhəmiyyətinə diqqət çəkmişdi. Konqres “Milli İqtisadi And” (Misak-ı İktisadi) ilə nəticələndi. Bu pakt Türk sahibkarlarının sərbəst fəaliyyətinə əsaslanan inkişaf modelini təklif edir və xarici sərmayənin Türk qanunlarına tabe olmasını şərt qoyurdu.
Bu vizyon yerli sərmayənin təşviqini və milli suverenliyin gücləndirilməsini hədəfləyirdi. Atatürk-ün uzaqgörən yanaşması, müasir iqtisadiyyatlara yol göstərə biləcək dəyərli bir irs olaraq bu gün də öz aktuallığını qoruyur.
Dərslər və Gələcəyə Baxış
British Steel hadisəsi ilə İzmir İqtisadiyyat Konqresi, iqtisadi müstəqilliyin və yerli sərmayənin strateji əhəmiyyətini fərqli tarixi və coğrafi kontekstlərdə bir daha aydın şəkildə ortaya qoyur.
Milli maraqları qoruyacaq siyasətlərin formalaşdırılması və yerli sahibkarlığın dəstəklənməsi, gələcəkdə baş verə biləcək iqtisadi böhranlara qarşı polad kimi möhkəm bir qalxan olacaq.
Mənbə: Mehmet Nuri Güngördü